សរសៃសូត្រ ប្រពៃណី ៖ ការ ស្រោចស្រង់ ចរបាប់ មរតក ក្បាច់ បន្សល់ ពី សម័យអង្គរ

ស្ថិតនៅ ក្រោមផ្ទះ ដ៏ តូចចង្អៀត មួយ ក្នុង សង្កាត់ ព្រែក តា កូវ ក្រុង អរិយ ក្សត្រ ខេត្តកណ្តាល ដៃ របស់ អ្នកស្រី វ៉ន ហៀ ង រំកិល ទៅតាម ចង្វាក់ តម្បាញ សម្ភារ សិល្បៈ និង ប្រពៃណី ។

ក្នុងនាម ជា ម្តាយ ដែលមាន កូន ៥ នាក់ ឆាកជីវិត ក្រុមគ្រួសារ របស់ អ្នកស្រី ជួប នូវ ការលំបាក ដែល រស់នៅ ក្បែរ គែម ប្រឡាយ សម្បូរ មូស ។

ខណៈ អង្គុយ ត្បាញ ដោយ មិនចេះ នឿយហត់ អ្នកស្រី ហៀ ង មិន ត្រឹមតែ ជា សិប្បករ វាយ ន ភណ្ឌ ប៉ុណ្ណោះ ទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំង រក្សា នូវ កេរដំណែល នៃ ចរបាប់ ជា សម្បត្តិ វប្បធម៌ ដែលមាន តាំងពី សម័យអង្គរ ទៀតផង ។ ទោះបី ជាមាន ស្ថាន ភាពលំបាក ក៏ដោយ ក៏ ការលះបង់ របស់ ស្ដ្រី រូបនេះ មិនដែល សាបសូន្យ ឡើយ ។

លោក ឈឹម សុធី ប្រធាន នាយកដ្ឋាន សិល្បៈ សូន រូប និង សិល្បៈ សិប្បកម្ម នៃ ក្រសួង វប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្ប : បានឱ្យដឹងថា ក្បូរក្បាច់ ចរបាប់ មាន នៅតាម ជញ្ជាំង ចម្លាក់ បុរាណ ហើយ សិប្បករ បាន ដកស្រង់ ក្បាច់ ទាំង នោះមក ធ្វើជា តម្បាញ .

លោក បាន ប្រាប់ ភ្នំពេញ ប៉ុស្ដិ៍ ថា ៖ « ចរបាប់ ទាក់ទង ខ្លាំង ទៅនឹង ជើង សំពត់ និង ក្បាច់ ផុស គ្រើម មាន ជើង ជរ ត្រឹមត្រូវ ដែល មិនមែន ត្បាញ រាប ធម្មតា ដូច ហូល នោះទេ ។ វា មាន ក្បូរក្បាច់ តាំង ពីលើ រហូតដល់ ជរ ជើង រងស្បូវ រងជើង និង ថង់រង សព្វគ្រប់ ទាំងអស់ » ។

សិល្បៈ បុរាណ ដែល បន្សល់ តាំងពី សម័យអង្គរ បាន ជួប ឧបសគ្គ ជាច្រើន ជាពិសេសក្នុងអំឡុង សង្គ្រាម ដែល ធ្វើឱ្យ បាត់បង់ សិប្បករ និង សិប្បកម្ម ។

លោក បានឱ្យដឹងថា សិល្បៈ តម្បាញ ចរបាប់ បែរជា សម្បូរ ច្រើន នៅ ប្រទេស ថៃ ដោយសារ មាន ប្រជាជន ខ្មែរ ដើម ជិត ២០ ខេត្ដ នៅ ទីនោះ ដែល ពួកគេ នៅ បន្ដ អភិរក្ស ក្បាច់ក្បូរ និង ការ ជ្រលក់ ពណ៌ ។

« យើង បាត់ទៅ វា ទៅជា របស់គេ ។ យើង អាច ស្រាវជ្រាវ មកវិញ ពី ប្រជាជន ខ្មែរ នៅ ប្រទេសជិតខាង ក៏ដូចជា ពី ប្រាង្គ ប្រាសាទបុរាណ របស់ យើង និង ចរបាប់ ចាស់ៗ ដែល យើង នៅ សេសសល់ សម្រាប់ ជា គំរូ ត្បាញ ឡើងវិញ ដើម្បី បន្ដ និរន្ដរភាព ចរបាប់ ឡើងវិញ » ។

នៅពេល និយាយ អំពី សូត្រ ខ្មែរ មនុស្ស ជាច្រើន គិតថា វា ជា សំពត់ ហូល ប៉ុន្តែ ចំពោះ ចរបាប់ ជាមួយនឹង ការ រចនា បែប ខ្មែរ លើសលប់ ពិតជា បង្កប់ នូវ មរតក ខ្មែរ យ៉ាង ត្រឹមត្រូវ ជាង ។

ដូចជា ផ្កា ចាន់ ដែល កម្រ បានឃើញ នៅ សំពត់ ហូល វា តែងតែ រំលេច នៅលើ ចរបាប់ ។ ទាក់ទង ប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃ រាជវង្ស ដូចជា ត្រូវបាន គ្រង ដោយ ព្រះមហា ក្សត្រិយានី របស់ ព្រះបាទ សូរ្យ វរ្ម័នទី ២ នៅ បន្សល់ នៅ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទ ចរបាប់ បានបង្ហាញ នៅក្នុង ពិធីមង្គលការ នាពេល បច្ចុប្បន្ន ។

ចលនា មួយ ត្រូវបាន បង្កើតឡើង ក្នុង គោលបំណង រក្សាទុក នូវ សម្បត្តិ បេតិកភណ្ឌ វប្បធម៌ របស់ ប្រទេសជាតិ ដែលជា សិល្បៈ បុរាណ នៃ ចរបាប់ ។

បច្ចេកទេស តម្បាញ សូត្រ បែប ប្រពៃណី នេះ មាន តាំងពី សម័យអង្គរ ដែល អង្គការ ធនធាន ការងារ កម្ពុជា (CLRO) បានចាប់ផ្តើម បង្កើត គម្រោង អភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បី ស្រោចស្រង់ សិប្បកម្ម នេះ ឡើងវិញ ។

គំនិត ផ្តួចផ្តើម នេះ ត្រូវបាន បង្កឡើង ដោយ អ្នក ឈឺឆ្អាល ចំនួន ៥ នាក់ ក្នុង ឆ្នាំ ២០២៣ ដែល បន្ទាប់ពី ធ្វើ បទសម្ភាសន៍ ជាមួយ សិប្បករ ចរបាប់ បាន រកឃើញ បញ្ហាសំខាន់ៗ ចំនួន ២៩ ដែល គំរាមកំហែង ដល់ ការរស់រាន នៃ ទម្រង់ សិល្បៈ នេះ ។

លោក ឈី វ វេ យ្យា រ៉ា នាយក ប្រតិបត្តិ នៃ CLRO បានឱ្យដឹងថា ៖ « បញ្ហា ប្រឈម គឺ យើង នៅសល់តែ អ្នក រើស ផ្កា ( ភាសា អ្នកភូមិ ) មានន័យថា អ្នក ដំឡើង ពុម្ព ប្រហែល ២០ នាក់ ហើយ ជំងឺ រាតត្បាត កូ វីដ ១៩ បាន គំរាមកំហែង ដល់ អាជីវកម្ម ពួកគេ ធ្ងន់ធ្ងរ »។

គម្រោង នេះ មាន គោលបំណង មិន ត្រឹមតែ ធ្វើឱ្យ ប្រសើរឡើង នូវ ជីវភាព រស់នៅ និង លក្ខខណ្ឌ ការងារ របស់ ruhpkaa ប៉ុណ្ណោះ ទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំង បង្កើន ចំនួន និង ប្រាក់ចំណូល របស់ ពួកគេ ផងដែរ ដោយហេតុនេះ ធានាបាន នូវ ភាព បន្ត នៃ សិប្បកម្ម ។

ថវិកា ប៉ាន់ស្មាន សរុប សម្រាប់ ការអនុវត្ត គម្រោង នេះ ជាង ២៣ ម៉ឺន ដុល្លារ (១៨ ម៉ឺន ដុល្លារ សម្រាប់ ឆ្នាំ ដំបូង និង ជាង ៥ ម៉ឺន ដុល្លារ សម្រាប់ ពាក់កណ្តាល នៃ ឆ្នាំ ទី ២ សម្រាប់ រយៈពេល ១ ឆ្នាំកន្លះ ) ។

ចរបាប់ ទាមទារ ការអភិរក្ស ការថែរក្សា សិល្បៈ បុរាណ តម្បាញ សូត្រ ខ្មែរ គឺមាន សារៈសំខាន់ ដោយសារ វា បាន ផ្សារភ្ជាប់ ជាមួយ ផ្នែក វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ សង្គម និង សេដ្ឋកិច្ច ។

លោក វេ យ្យា រ៉ា បាន និយាយថា ៖ « ក្បាច់ក្បូរ ដ៏ ស្មុគស្មាញ ដែល បានឃើញ នៅក្នុង ចរបាប់ គឺជា ផ្នែក មួយ នៃ បេតិកភណ្ឌ វប្បធម៌ របស់ កម្ពុជា អស់ ជាច្រើន សតវត្សរ៍ មកហើយ ដែល បង្ហាញ នៅលើ ជញ្ជាំង ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដោយ ឆ្លុះបញ្ចាំង ពី សារៈសំខាន់ ជា ប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ការបន្ត ពី អតីតកាល រហូតដល់ ប ច្ចុ ប្បន្ន » ។

លោក បាន បន្ដថា ៖ « តាមរយៈ ការអភិរក្ស ចរបាប់ យើង ការពារ ប្រវត្តិសាស្ត្រ រស់រានមានជីវិត ដែល ផ្តល់នូវ ការយល់ដឹង អំពី បទដ្ឋាន សិល្បៈ និង សង្គម នៃ អរិយធម៌ ខ្មែរ បុរាណ រួមចំណែក ដល់ ការយល់ដឹង របស់ យើង អំពី ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ មនុស្សជាតិ កាន់តែ ទូលំទូលាយ » ។

ការ តម្បាញ ចរបាប់ ជាប់ ពាក់ព័ន្ធ នឹង សំណុំ ជំនាញ ដ៏ ស្មុគស្មាញ មួយ ដែល បាន ឆ្លងកាត់ ជាច្រើន ជំនាន់ ។ ការថែរក្សា វា ធានា ដល់ ការរស់រានមានជីវិត នៃ ជំនាញ សិល្បៈ ហត្ថកម្ម ប្រពៃណី ទាំងនេះ ការពារ កុំឱ្យ បាត់បង់ ក្នុងសម័យ ទំនើប និង សកលភាវូបនីយកម្ម ។

លោក វេ យ្យា រ៉ា បាន លើកឡើងថា ៖ « ការគាំទ្រ ទម្រង់ សិល្បៈ នេះ អាច នាំទៅដល់ ការអភិវឌ្ឍ ជីវភាព រស់នៅ ប្រកបដោយ និរន្តរភាព ការអភិវឌ្ឍ សហគមន៍ និង ការកាត់បន្ថយ ភាពក្រីក្រ » ។

ការអភិរក្ស ចរបាប់ ប្រពៃណី លើកកម្ពស់ ការអនុវត្ត ដែល មិន ប៉ះពាល់ ដល់ បរិស្ថាន តាមរយៈ ការប្រើប្រាស់ សរសៃ ធម្មជាតិ និង ថ្នាំ ជ្រលក់ ហើយ លើកទឹកចិត្ត ឱ្យ ផ្លាស់ប្តូរ ឆ្ងាយ ពី ឧស្សាហកម្ម ម៉ូដ ទាន់សម័យ ឆ្ពោះទៅរក គំរូ នៃ ការប្រើប្រាស់ ប្រកបដោយ និរន្តរភាព បន្ថែមទៀត ។

តាមរយៈ ការអភិរក្ស និង លើកស្ទួយ ចរបាប់ កម្ពុជា អាច បង្ហាញ បេតិកភណ្ឌ សិល្បៈ ដ៏ ពិសេស របស់ខ្លួន នៅលើ ឆាក ពិភពលោក បង្កើន ការផ្លាស់ប្តូរ វប្បធម៌ និង ការយល់ដឹង ។

នាយក ប្រតិបត្តិ នៃ CLRO បាន អះអាងថា ៖ « នេះ មិន ត្រឹមតែ បង្កើន មោទនភាព ក្នុងចំណោម ប្រជាជន កម្ពុជា ប៉ុណ្ណោះ ទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំង បង្កើន នូវ សិល្បៈ ប្រពៃណី ជាស កល លើកទឹកចិត្ត ដល់ ភាព ចម្រុះ និង ការឱ្យ តម្លៃ លើ វប្បធម៌ » ។

សិប្បកម្ម ធ្វើ ដោយ ដៃ ចាញ់ បច្ចេកទេស ទំនើប ឧបសគ្គ ដ៏ សំខាន់ មួយ ចំពោះ និរន្តរភាព របស់ ចរបាប់ គឺ ការផលិត ដោយ ប្រើ ម៉ាស៊ីន ហើយ គម្រោង នេះ ជំ រុញឱ្យ អ្នកប្រើប្រាស់ ជាពិសេស កូនក្រមុំ ជ្រើសរើស ចរបាប់ ពិតប្រាកដ ក្នុង ពិធី អាពាហ៍ពិពាហ៍ ដែល ត្បាញ ដោយ ដៃ ក្នុងស្រុក ។

ក្នុង រយៈពេល ប៉ុន្មាន ឆ្នាំ ចុង ក្រោយនេះ ការផ្លាស់ប្តូរ ប្រជាប្រិយភាព ឆ្ពោះទៅរក ផាមួង ជរ ជើងបាន នាំឱ្យមាន ការថយចុះ ៨០ ភាគរយ នៃ ផលិតកម្ម ចរបាប់ ។ នេះ បើ យោងតាម របាយការណ៍រ បស់ អង្គការ CLRO ។

លោក វេ យ្យា រ៉ា បាន បញ្ជាក់ថា ៖ « ដើម្បី ទាញ ចរបាប់ ត្រឡប់ ពី ការបាត់បង់ យើង ត្រូវតែ ចាប់ផ្តើម យុទ្ធសាស្ត្រ គ្រប់ ជ្រុងជ្រោយ ។ ក្នុងចំណោម វិធាន ការដែល បានស្នើ គឺ ផ្តល់ ការការពារ ពិសេស ដល់ សិប្បករ ដូចជា អត្ថប្រយោជន៍ ថែទាំ សុខភាព ដ៏ ទូលំទូលាយ និង ការចុះឈ្មោះ ចូលក្នុង បេឡា ជាតិ របប សន្តិសុខ សង្គម ជាដើម » ។

លោក បន្ថែមថា ៖ « យើង កំពុង ផ្តោតលើ ការផ្តល់ សិទ្ធិអំណាច ដល់ សិប្បករ របស់ យើង តាមរយៈ ការបណ្តុះបណ្តាល អាជីវកម្ម ក្នុង គោលបំណង ពង្រីក លទ្ធភាព របស់ យើង តាមរយៈ ការលក់ អន ឡាញ លើ ទីផ្សារ អន្តរជាតិ » ។

ជាងនេះទៅទៀត មានការ តស៊ូ មតិ បង្កើត មជ្ឈមណ្ឌល តម្បាញ នៅ ទីតាំង សមរម្យ ថ្មី ដោយសារ មជ្ឈមណ្ឌល ប ណ្តុះ បណ្តាល វិជ្ជាជីវៈ បច្ចុប្បន្ន បង្កបញ្ហា ប្រឈម ភូមិសាស្ត្រ សម្រាប់ អ្នក តម្បាញ ចរបាប់ ។

ភាពលំបាក ខាង សេដ្ឋកិច្ចសង្គម ដែល ប្រឈមមុខ ដោយ សិប្បករ យ៉ាងហោចណាស់ ១៥ ភាគរយ រស់នៅ ក្រោម បន្ទាត់ នៃ ភាពក្រីក្រ ។

លោក វេ យ្យា រ៉ា បាន ព្រមាន ថា ៖ « ប្រសិនបើ សិល្បៈ តម្បាញ ក្បាច់ ចរបាប់ ត្រូវបាន បាត់ទៅ វប្បធម៌ របស់ កម្ពុជា នឹងត្រូវ ខូចខាត ដោយ មិនអាច ជួសជុល បានឡើយ »៕